آزارشان به مورچه‌ هم نمی‌رسید (محاکمه جنایت‌کاران جنگی در دادگاه لاهه)

«شاید برایمان چنین جلوه کند، اما جنگ یک‌شبه بر ما نازل نشد. در اواخر دهه هشتاد، کمونیسم در جای‌جای اروپای شرقی و در سرزمینی که در آن زمان هنوز اتحاد جماهیر شوروی خوانده می‌شد،‌ فروپاشید. یوگسلاوی برای تغییرات سیاسی پسافروپاشی آماده نبود. ما مثل لهستان و چکسلواکی آلترناتیو دموکراتیکی ایجاد نکرده بودیم و این خلا سیاسی را احزاب ملی‌گرا به‌یک‌باره پر کردند. در زمانی کوتاه، آتش ملی‌گرایی بالا گرفت و احزاب ملی‌گرا به قدرت رسیدند. در صربستان اما اتفاق عجیبی رخ داد؛ حزب کمونیست به رهبری اسلوبودان میلوشویج به حزبی ملی‌گرا تبدیل شد و طولی نکشید که در کل کشور همه‌پرسی برگزار شد؛ مردم به استقلال خود از یوگسلاوی رای دادند.» اسلاونکا دراکولیچ برای نگارش این کتاب ساعاتی طولانی را در دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی سابق در لاهه گذرانده و به قربانیان و شاهدانی گوش سپرده است که جسارت سخن گفتن یافتند. در سرتاسر این کتاب سوالی پس ذهنمان سنگینی می‌کند که ایده اولیه نگارش کتاب هم بوده: چگونه مردمی به ظاهر معمولی به آدم‌هایی بی‌رحم و قاتلانی خون‌سرد بدل می‌شوند؟ اگر «من» در شرایط آن‌ها قرار گیرم، چه خواهم کرد؟ اما حقیقت تلخ این است: هیچ پاسخ روشنی برای این سوال وجود ندارد.